Ελκυστικές αποδόσεις εμφανίζει η καλλιέργεια του αμύγδαλου με όρους συμβολαιακής γεωργίας, αποτελώντας μια ικανοποιητική πρόταση ενασχόλησης στον αγροτικό τομέα με σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης εντός και εκτός ελληνικών συνόρων.
Μπορεί το 2011 να ήταν μια κακή χρονιά για την καλλιέργεια του αμύγδαλου λόγω σημαντικής πτώσης των τιμών παραγωγού, ωστόσο η χρονιά που έρχεται εκτιμάται ότι θα είναι μια από τις καλύτερες χρονιές για τους παραγωγούς τόσο σε επίπεδο παραγωγής, όσο και σε επίπεδο τιμών που παρουσιάζουν διαρκώς ανοδικές τάσεις.
Οπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο Κων/νος Λαναράς, υπεύθυνος της εταιρείας μεταποίησης ξηρών καρπών Agronuts στην περιοχή της Λάρισας που εφαρμόζει το σύστημα συμβολαιακής γεωργίας, «η νέα χρονιά θα φέρει χαμόγελα στους παραγωγούς».
Εχει δοθεί μεγάλη έμφαση στην ποιότητα του ελληνικού αμύγδαλου που είναι ασύγκριτα ανώτερο από τα αμύγδαλα ΗΠΑ, Τουρκίας και Ισπανίας και παρόλο που είναι πιο ακριβό, μπαίνει δυναμικά τα τελευταία χρόνια στις ξένες αγορές.
«Η καλλιέργεια της αμυγδαλιάς -αναφέρει ο κ. Λανάρας- είναι μια αποδοτική καλλιέργεια. Εμείς πρώτοι εφαρμόσαμε τη συμβολαιακή γεωργία στο αμύγδαλο. Μπαίνοντας λοιπόν στο συμβόλαιο ο παραγωγός έχει εξασφαλισμένη την πώλησή του για τα επόμενα 12 - 15 χρόνια. Από εκεί μπαίνει στην ολοκληρωμένη διαχείριση που σημαίνει ότι έχει συνεχή παρακολούθηση από τους γεωπόνους, άρα ποιοτικότερο προϊόν και πιο αποδοτικό το κτήμα. Εχει επίσης ένα μπόνους το κιλό στον φλοιό πάνω από τους συμβατικούς παραγωγούς».
Τα προτερήματα του αμυγδάλου είναι το σταθερό εισόδημα, η σταθερά αυξανόμενη ζήτηση, το γεγονός ότι είναι ανθεκτικό σε ασθένειες και μύκητες (εν συγκρίσει με άλλα οπωροφόρα) και ότι διατηρείται εκτός ψυκτικών θαλάμων ακόμη και για ένα έτος που το καθιστά ασυναγώνιστο έναντι των άλλων οπωροφόρων καρπών.
Ιδιαίτερα σημαντικές όμως είναι οι προοπτικές που εμφανίζει το ελληνικό αμύγδαλο σε επίπεδο εξαγωγών. «Το αμύγδαλο -όπως υπογραμμίζει ο Ιωάννης Μακανίκας, υπεύθυνος της εταιρείας μεταποίησης ξηρών καρπών 'Μακίν' στον Αλμυρό Βόλου- είναι ίσως το ποιοτικότερο αγροτικό προϊόν της χώρας μας καθώς έχει εξαιρετική γεύση και εμφάνιση σε σχέση με τον εξωτερικό ανταγωνισμό. Σήμερα, η εταιρεία μας εξάγει ελληνικά αμύγδαλα στις κυριότερες ευρωπαϊκές χώρες, ενώ οι προοπτικές εξαγωγής του είναι μεγάλες, καθότι η κατανάλωση αμυγδάλων αυξάνεται συνεχώς σε παγκόσμιο επίπεδο».
Μάλιστα, η καλλιέργεια προωθείται σε περιοχές οι οποίες κρίνονται κατάλληλες από τις διευθύνσεις αγροτικής οικονομίας και κτηνιατρικής των νομών Πιερίας, Λάρισας, Σερρών, Λασιθίου, Μαγνησίας, Θεσσαλονίκης, Καβάλας, Ξάνθης, Δράμας, Αρκαδίας, Κιλκίς και του Νομαρχιακού Διαμερίσματος Εβρου και βασικά με τις ποικιλίες Ferragnes, Ferraduel, Truito, Texas, Umjranne, Ρέτσου και Ραπτόπουλου.
Οι φυτεύσεις δέντρων στην Ελλάδα μειώθηκαν τη δεκαετία του '90 λόγω της έλλειψης οργάνωσης στην εμπορία των ξηρών καρπών. Η καλλιέργεια της αμυγδαλιάς ήταν κατά 70% περίπου ξηρική και επομένως η παραγωγικότητα ήταν χαμηλή (για την τριετία 1984-86 χωρίς έντονους παγετούς μέση συνολική παραγωγή 48.000 τόνους από 13 εκατομμύρια δέντρα, δηλαδή 3,7 κιλά ψίχας το δέντρο).
Τα τελευταία χρόνια παρά την άρδευση και τη φύτευση παραγωγικών ποικιλιών η παραγωγή μειώθηκε πολύ φθάνοντας κοντά στους 16.500 τόνους (μέσος όρος διετίας 2004-05 δηλαδή αποτελεί περίπου το 2% της παγκόσμιας παραγωγής) από 4,2 εκατ. δέντρα, δηλαδή 3,9 κιλά το δέντρο.
Βέβαια υπάρχουν εντατικοί αμυγδαλεώνες (παραγωγή 10-25 κιλά το δέντρο και εύκολα δίνουν 700-800 ευρώ κέρδος το στρέμμα) που με ένα κρίσιμο μέγεθος (τουλάχιστον 40-50 στρέμματα), σε ήπιες περιοχές και με καλή οργάνωση, συμφέρουν οικονομικά σε σχέση με άλλες δενδροκομικές και λοιπές καλλιέργειες.
Μπορεί το 2011 να ήταν μια κακή χρονιά για την καλλιέργεια του αμύγδαλου λόγω σημαντικής πτώσης των τιμών παραγωγού, ωστόσο η χρονιά που έρχεται εκτιμάται ότι θα είναι μια από τις καλύτερες χρονιές για τους παραγωγούς τόσο σε επίπεδο παραγωγής, όσο και σε επίπεδο τιμών που παρουσιάζουν διαρκώς ανοδικές τάσεις.
Οπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο Κων/νος Λαναράς, υπεύθυνος της εταιρείας μεταποίησης ξηρών καρπών Agronuts στην περιοχή της Λάρισας που εφαρμόζει το σύστημα συμβολαιακής γεωργίας, «η νέα χρονιά θα φέρει χαμόγελα στους παραγωγούς».
Εχει δοθεί μεγάλη έμφαση στην ποιότητα του ελληνικού αμύγδαλου που είναι ασύγκριτα ανώτερο από τα αμύγδαλα ΗΠΑ, Τουρκίας και Ισπανίας και παρόλο που είναι πιο ακριβό, μπαίνει δυναμικά τα τελευταία χρόνια στις ξένες αγορές.
«Η καλλιέργεια της αμυγδαλιάς -αναφέρει ο κ. Λανάρας- είναι μια αποδοτική καλλιέργεια. Εμείς πρώτοι εφαρμόσαμε τη συμβολαιακή γεωργία στο αμύγδαλο. Μπαίνοντας λοιπόν στο συμβόλαιο ο παραγωγός έχει εξασφαλισμένη την πώλησή του για τα επόμενα 12 - 15 χρόνια. Από εκεί μπαίνει στην ολοκληρωμένη διαχείριση που σημαίνει ότι έχει συνεχή παρακολούθηση από τους γεωπόνους, άρα ποιοτικότερο προϊόν και πιο αποδοτικό το κτήμα. Εχει επίσης ένα μπόνους το κιλό στον φλοιό πάνω από τους συμβατικούς παραγωγούς».
Τα προτερήματα του αμυγδάλου είναι το σταθερό εισόδημα, η σταθερά αυξανόμενη ζήτηση, το γεγονός ότι είναι ανθεκτικό σε ασθένειες και μύκητες (εν συγκρίσει με άλλα οπωροφόρα) και ότι διατηρείται εκτός ψυκτικών θαλάμων ακόμη και για ένα έτος που το καθιστά ασυναγώνιστο έναντι των άλλων οπωροφόρων καρπών.
Ιδιαίτερα σημαντικές όμως είναι οι προοπτικές που εμφανίζει το ελληνικό αμύγδαλο σε επίπεδο εξαγωγών. «Το αμύγδαλο -όπως υπογραμμίζει ο Ιωάννης Μακανίκας, υπεύθυνος της εταιρείας μεταποίησης ξηρών καρπών 'Μακίν' στον Αλμυρό Βόλου- είναι ίσως το ποιοτικότερο αγροτικό προϊόν της χώρας μας καθώς έχει εξαιρετική γεύση και εμφάνιση σε σχέση με τον εξωτερικό ανταγωνισμό. Σήμερα, η εταιρεία μας εξάγει ελληνικά αμύγδαλα στις κυριότερες ευρωπαϊκές χώρες, ενώ οι προοπτικές εξαγωγής του είναι μεγάλες, καθότι η κατανάλωση αμυγδάλων αυξάνεται συνεχώς σε παγκόσμιο επίπεδο».
Μάλιστα, η καλλιέργεια προωθείται σε περιοχές οι οποίες κρίνονται κατάλληλες από τις διευθύνσεις αγροτικής οικονομίας και κτηνιατρικής των νομών Πιερίας, Λάρισας, Σερρών, Λασιθίου, Μαγνησίας, Θεσσαλονίκης, Καβάλας, Ξάνθης, Δράμας, Αρκαδίας, Κιλκίς και του Νομαρχιακού Διαμερίσματος Εβρου και βασικά με τις ποικιλίες Ferragnes, Ferraduel, Truito, Texas, Umjranne, Ρέτσου και Ραπτόπουλου.
Οι φυτεύσεις δέντρων στην Ελλάδα μειώθηκαν τη δεκαετία του '90 λόγω της έλλειψης οργάνωσης στην εμπορία των ξηρών καρπών. Η καλλιέργεια της αμυγδαλιάς ήταν κατά 70% περίπου ξηρική και επομένως η παραγωγικότητα ήταν χαμηλή (για την τριετία 1984-86 χωρίς έντονους παγετούς μέση συνολική παραγωγή 48.000 τόνους από 13 εκατομμύρια δέντρα, δηλαδή 3,7 κιλά ψίχας το δέντρο).
Τα τελευταία χρόνια παρά την άρδευση και τη φύτευση παραγωγικών ποικιλιών η παραγωγή μειώθηκε πολύ φθάνοντας κοντά στους 16.500 τόνους (μέσος όρος διετίας 2004-05 δηλαδή αποτελεί περίπου το 2% της παγκόσμιας παραγωγής) από 4,2 εκατ. δέντρα, δηλαδή 3,9 κιλά το δέντρο.
Βέβαια υπάρχουν εντατικοί αμυγδαλεώνες (παραγωγή 10-25 κιλά το δέντρο και εύκολα δίνουν 700-800 ευρώ κέρδος το στρέμμα) που με ένα κρίσιμο μέγεθος (τουλάχιστον 40-50 στρέμματα), σε ήπιες περιοχές και με καλή οργάνωση, συμφέρουν οικονομικά σε σχέση με άλλες δενδροκομικές και λοιπές καλλιέργειες.
- Τα προτερήματα του αμύγδαλου είναι το σταθερό εισόδημα, η αυξανόμενη ζήτηση και το γεγονός ότι είναι ανθεκτικό σε ασθένειες
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
Τα 900 ευρώ ανά στρέμμα φτάνει η απόδοση
Σημαντικό εισόδημα εξασφαλίζεται στον παραγωγό που καλλιεργεί αμυγδαλιές, με τα έσοδα ανά στρέμμα να κυμαίνονται κατά μέσο όρο από 600 έως 900 ευρώ, ανάλογα με τη φύτευση και την ποιότητα του αμυγδάλου. Φέτος βέβαια, λόγω των βελτιωμένων αποδόσεων, τα έσοδα εκτιμάται ότι θα υπερβούν κατά πολύ τα 1.000 ευρώ ανά στρέμμα.
Η αμυγδαλιά μπορεί να αναπτυχθεί σε ποικιλία εδαφών, αντέχει στην ξηρασία και το ασβέστιο, αλλά οι μεγαλύτερες αποδόσεις λαμβάνονται στα γόνιμα, ελαφρά, καλά στραγγιζόμενα και αρδευόμενα εδάφη. Με την κατάλληλη λίπανση και άρδευση μπορεί να αξιοποιήσει εδάφη που δεν μπορούν να αξιοποιηθούν από άλλα οπωροφόρα δέντρα.
Οπως αναφέρει ο γεωπόνος Κάσσανδρος Γάτσιος, η αμυγδαλιά απαιτεί ζεστά καλοκαίρια με χαμηλή υγρασία, αντέχει στους παγετούς του χειμώνα, αλλά μπορεί να πάθει ζημιές από παγετούς την άνοιξη σε θερμοκρασίες μικρότερες από -3οC.
Επίσης θα πρέπει να δώσει κανείς μεγάλη σημασία στην επιλογή της ποικιλίας που θα διαλέξει όσον αφορά την αντοχή της στην ξηρασία και στις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού. Σε περιπτώσεις με μεγάλη ξηρασία το καλοκαίρι η παραγωγή της μειώνεται αρκετά.
Αναπτύσσεται σε ποικιλία εδαφών, αλλά αναπτύσσεται καλύτερα σε βαθιά αμμοπηλώδη μέχρι τα αργιλοαμμώδη και με καλή στράγγιση εδάφη. Επίσης έχει το χαρακτηριστικό ότι αντέχει στην υψηλή περιεκτικότητα του εδάφους σε ασβέστιο.
Φύτευση: Πολλαπλασιάζεται με σπόρο για την παραγωγή σπορόφυτων, τα οποία όμως πρέπει στη συνέχεια να εμβολιασθούν με την κατάλληλη ποικιλία.
Η αμυγδαλιά φυτεύεται σε τετράγωνα σε αποστάσεις 6-8 μέτρα. Το φύτεμα γίνεται στα τέλη του φθινοπώρου.
Καλλιεργητική τεχνική: Οι ανάγκες της αμυγδαλιάς σε θρεπτικά στοιχεία μπορεί να προσδιορισθούν με μεγάλη ακρίβεια με τη μέθοδο της «φυλλοδιαγνωστικής». Τα φύλλα πρέπει να συλλέγονται τον Ιούνιο - Ιούλιο και να προέρχονται από λογχοειδή χωρίς καρπούς.
Η αμυγδαλιά είναι απαιτητική σε άζωτο. Μία ποσότητα ενός κιλού αζώτου ανά δέντρο και έτος είναι συνήθως μια ικανοποιητική δόση με την οποία καλύπτει τις ανάγκες της σε άζωτο.
Το κάλιο επίσης είναι το δεύτερο σε σπουδαιότητα στοιχείο. Τη μεγαλύτερη ανάγκη σε άζωτο έχει η αμυγδαλιά την άνοιξη και το καλοκαίρι.
Το κάλιο έχει ιδιαίτερη σημασία για την αμυγδαλιά, γιατί αυξάνει την αντοχή των δέντρων στις χαμηλές θερμοκρασίες, καθώς και στην ξηρασία.
Αρδευση: Εφόσον θέλουμε ικανοποιητική παραγωγή αλλά και καλής ποιότητας ψίχα αμυγδάλων, η αμυγδαλιά πρέπει να αρδεύεται.
Οι αρδεύσεις μπορεί να γίνονται με κατάκλιση, με αυλάκια, με σταγόνες και με μικρούς εκτοξευτές. Πολύ καλά αποτελέσματα δίνει η άρδευση με σταγόνες. Τις μεγαλύτερες ανάγκες σε νερό έχουν τα φυτά στα τέλη της άνοιξης, το καλοκαίρι αλλά και τους πρώτους μήνες του φθινοπώρου.
Οι αρδεύσεις πρέπει να σταματούν μερικές ημέρες πριν από την έναρξη της συγκομιδής.
Η τυποποίηση «εκτοξεύει» τις εξαγωγές
Η εφαρμογή συγκεκριμένων κανόνων στην τυποποίηση μπορεί να εκτοξεύσει τις εξαγωγές του ελληνικού αμυγδάλου.
Στην Ελλάδα η τυποποίηση του αμυγδάλου στηρίζεται στα κριτήρια που εφαρμόζει ο κάθε φορέας επεξεργασίας του αμυγδάλου.
Οι φορείς αυτοί είναι συνήθως οι μονάδες σπασίματος των καρπών και διαλογής του ενδοκαρπίου του αμυγδάλου. Είναι αναγκαίο να εφαρμοστούν συγκεκριμένοι κανόνες όσον αφορά την τυποποίηση κυρίως από τις επιχειρήσεις που διαθέτουν τους σπαστήρες των ξηρών καρπών.
Η διαδικασία αυτή δεν έχει μεγάλο κόστος, αλλά είναι χρονοβόρα και γι' αυτό δεν υπάρχει μεγάλη προθυμία να τη δεχθούν. Εάν εφαρμοσθεί η τυποποίηση, τότε η δυνατότητα εξαγωγών του αμυγδάλου θα είναι μεγάλη.
Η τυποποίηση που έχει το αμύγδαλο των ΗΠΑ είναι ένας από τους κυριότερους λόγους που γίνονται εισαγωγές κυρίως από τις ΗΠΑ, διότι πέρα από την ανταγωνιστικότητα της τιμής, η τυποποίηση που εφαρμόζουν είναι συγκεκριμένη σε καθορισμένα μεγέθη και εφαρμόζεται αυστηρά.
Η εμπορία του αμυγδάλου γίνεται στη χονδρική αγορά σε συσκευασίες σάκων των 50 kg και στο λιανεμπόριο σε πιο μικρές συσκευασίες που φθάνουν μέχρι συσκευασίες των 100 gr. Το αμύγδαλο επίσης μπορούμε να το βρούμε στο εμπόριο σε διάφορους τύπους, όπως είναι: το λευκασμένο, το αλμυρό, το καπνισμένο, το γλυκό κ.τ.λ. Υπάρχουν και άλλες μορφές του αμυγδάλου που έχουν συγκεκριμένες χρήσεις όπως οι φέτες, τα τεμάχια κ.τ.λ. που συχνά δεν διατίθενται στην ελληνική αγορά.
Η αποθήκευση των αμυγδάλων γίνεται σε ιδιόκτητους χώρους τόσο στον πρωτογενή τομέα παραγωγής από τους παραγωγούς όσο και στον δευτερογενή τομέα που είναι οι βιομηχανίες, οι βιοτεχνίες και οι χονδρέμποροι.
Ο εξισορροπητικός ρόλος της αποθήκευσης, όσον αφορά τη συγκράτηση των τιμών σε λογικά επίπεδα, συνίσταται στην απόσυρση σε αποθηκευτικούς χώρους της ποσότητας του προϊόντος που δεν μπορεί να απορροφηθεί κατά την εποχή συγκομιδής του και στη διάθεση στη συνέχεια της ποσότητας αυτής κατά τους υπόλοιπους μήνες σύμφωνα με τις ανάγκες της κατανάλωσης.
Στον τομέα της προσφοράς δραστηριοποιείται ένας πολύ μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζει μία μικρή ομάδα 10-15 επιχειρήσεων βιομηχανικής μορφής, οι οποίες είναι παράλληλα και οι μεγαλύτεροι εισαγωγείς και χονδρέμποροι.
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
Οι δύο ποικιλίες που προτιμούν οι παραγωγοί
Οι δύο κυριότερες ποικιλίες που καλλιεργούνται στην Ελλάδα:
Ferragnes: Είναι μία καλή και παραγωγική ποικιλία που δίνει αμύγδαλα που χρησιμοποιούνται σαν ξηροί καρποί επειδή έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε ψίχα. Είναι μία από τις κύριες ποικιλίες της Ελλάδας, με το 34% του αριθμού των δέντρων της αμυγδαλιάς που καλλιεργούνται στην Ελλάδα. Ανθίζει περίπου 7 ημέρες μετά την Texas στις αρχές Μαρτίου. Τα αμύγδαλα ωριμάζουν από τα τέλη Αυγούστου. Είναι ανθεκτική ποικιλία στον μύκητα του κλαδοσπόριου και της μονίλιας.
Texas: Ποικιλία ζωηρή ορθόκλαδη ανθεκτική στο κλαδοσπόριο και στη μονίλια. Είναι μία ποικιλία που χρησιμοποιείται για μεταποίηση, έχει καλή παραγωγικότητα, δίνει αμύγδαλα με μικρή ποσότητα ψίχας (45%) και παρουσιάζει αυξημένα ποσοστά καρπόπτωσης. Τα αμύγδαλα αυτής της ποικιλίας είναι στρογγυλά. Το 54% των αμυγδαλιών της Ελλάδας προέρχονται από αυτήν την ποικιλία. Τα αμύγδαλα ωριμάζουν στα τέλη Σεπτεμβρίου. Χαρακτηρίζεται από την παραγωγή διπλόσπερμων αμυγδάλων. Είναι ποικιλία ανθεκτική στο κλαδοσπόριο και στη μονίλια. Ανθίζει αρχές Μαρτίου.
Συγκομιδή, αποφλοίωση και στέγνωμα των καρπών
Τα αμύγδαλα ωριμάζουν ανάλογα με την ποικιλία από τα τέλη Αυγούστου μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου. Τα αμύγδαλα είναι κατάλληλα για συγκομιδή όταν ανοίγει το περικάρπιο αφού έχει ξεραθεί μερικώς. Η συγκομιδή στη χώρα μας γίνεται με ράβδισμα των κλαδιών και συγκέντρωση των αμυγδάλων επάνω σε δίχτυα που απλώνονται στη βάση των δέντρων. Τα τελευταία χρόνια η συγκομιδή των καρπών γίνεται και με μηχανήματα δόνησης.
Στη συνέχεια ακολουθεί αποφλοίωση με την απομάκρυνση του περικαρπίου και άπλωμα στον ήλιο ή στη σκιά για το στέγνωμα των αμυγδάλων. Σήμερα η αποφλοίωση γίνεται με ειδικά αποφλοιωτικά μηχανήματα και η αποξήρανση σε ειδικά ξηραντήρια με θερμοκρασίες 42ο-43οC. Το ποσοστό της υγρασίας των αποξηραμένων αμυγδάλων πρέπει να είναι 5-7%. Το αμύγδαλο μέσα στο ενδοκάρπιό του, μπορεί να διατηρηθεί για έναν χρόνο, χωρίς να υποβαθμιστεί η ποιότητά του. Στην περίπτωση της ψίχας για να διατηρηθεί πρέπει να ψυχθεί ώστε να διατηρηθεί μερικούς μήνες ή να διατηρηθεί σε κενό αέρος ή σε άζωτο ή σε κατάψυξη για να διατηρηθεί περισσότερο.
Σε υψηλά επίπεδα η ζήτηση
Σημαντική αύξηση καταγράφει τα τελευταία χρόνια η ζήτηση των αμυγδάλων σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα αμύγδαλα είναι καρποί πλούσιοι σε πρωτεΐνες, σε φυτικές ίνες, σε ανόργανα άλατα και βιταμίνες, όπως είναι η βιταμίνη Α και η βιταμίνη Ε. Ιδιαίτερα η βιταμίνη Ε είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη με αντιοξειδωτική δράση. Μια ακόμα ιδιότητα των αμυγδάλων είναι ότι έχει ευεργετική επίδραση στο πεπτικό σύστημα. Το αμύγδαλο σαν ξηρός καρπός δέχεται ισχυρό ανταγωνισμό στις διάφορες χρήσεις του από το φουντούκι, που είναι ένας πιο φθηνός ξηρός καρπός και ο οποίος εισάγεται από την Τουρκία, δηλαδή από μία χώρα με χαμηλό κόστος παραγωγής.
Οι Ελληνες καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ξηρών καρπών ανά κάτοικο. Εχουν υψηλότερη κατανάλωση σε σχέση με χώρες όπως η Ιταλία και οι ΗΠΑ. Η μέση κατανάλωση ανά κάτοικο ετησίως είναι στην Ελλάδα 14 kg, στην Ιταλία 6kg ανά κάτοικο και έτος και στις ΗΠΑ 2 kg ανά κάτοικο και έτος, σύμφωνα με τα στοιχεία του FAO.
ethnos.gr
