Περιγραφή
Η αραχίδα είναι ποώδες μονοετές ή διετές φυτό της οικογένειας των Κυαμοειδών (Fabaceae). Το γένος Αραχίς (επιστ. ονομ. Arachis) περιλαμβάνει εννέα συνολικά είδη, με αντιπροσωπευτικότερο την αραχίδα την υπόγειο ή κοινά αράπικο φιστίκι (στην Κύπρο λέγεται φουστουκούδι).
Έχει όρθιο ή έρποντα βλαστό και εναλλασσόμενα φύλλα, σύνθετα, που έχουν δύο ζεύγη φυλλαρίων. Τα άνθη είναι κίτρινα με κόκκινες ραβδώσεις. Ο καρπός είναι λοβός ή χέδρωπας. Πολλαπλασιάζεται με σπέρματα και ευδοκιμεί σε θερμά κλίματα.
Σχηματίζει μικρού ύψους θάμνους με βλαστούς πολύκλαδους, καλυμμένους πυκνά με επαλλάσσοντα φύλλα που αποτελούνται από δύο ζεύγη ωοειδών φυλλαρίων. Τα άνθη της είναι μασχαλιαία – στηρίζονται σε έναν μακρύ ποδίσκο, ψυχοειδή και το χρώμα τους είναι υποκίτρινο.
Το παράξενο στα φυτά αυτά είναι ότι οι καρποί τους ωριμάζουν μέσα στο έδαφος (φαινόμενο της γεωκαρπίας). Μετά τη γονιμοποίηση των ωαρίων και τον σχηματισμό του καρπού, ο μακρύς ποδίσκος κάμπτεται προς το έδαφος μέσα στο οποίο εισέρχεται τελικά ο καρπός και ωριμάζει. Ο καρπός είναι λοβός αδιάρρηκτος, επιμήκης, κυλινδρόμορφος και περιέχει ένα έως τέσσερα ωοειδή σπέρματα που περιβάλλονται από μια λεπτή κοκκινωπή φλούδα.
Τα σπέρματα αυτά είναι εδώδιμα και είναι γνωστά ως «αράπικα φιστίκια». Περιέχουν σε πολύ υψηλό ποσοστό (40-50%) λιπαρές ουσίες, από τις οποίες παράγεται εδώδιμο έλαιο υψηλής θρεπτικής αξίας, αλλά και ένα είδος βουτύρου. Επίσης καβουρδισμένα τα σπέρματα καταναλώνονται ως ξηροί καρποί, ενώ με κατάλληλη επεξεργασία δίνουν ένα υποκατάστατο του κακάο που χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική. Τέλος, τα υποπροϊόντα της κατεργασίας των σπερμάτων θεωρούνται εξαιρετική ζωοτροφή.
Οι αραχίδες είναι φυτά που προτιμούν εδάφη αμμοασβεστο-αργιλώδη, θεωρούνται γι’ αυτό ιδανικές για καλλιέργεια στα φτωχά όξινα εδάφη των χωρών της Νότιας Αμερικής. Η εύκολη ανάπτυξή τους – η βιολογική περίοδος βλάστησης στις τροπικές περιοχές δεν υπερβαίνει τους τρεις με τέσσερις μήνες -, η δυνατότητά τους να καλύπτουν προστατευτικά το χώμα με το πυκνό τους φύλλωμα, το ευρύ ριζικό τους σύστημα που συγκρατεί ισχυρά το χώμα και το γεγονός ότι εμπλουτίζουν το έδαφος με άζωτο είναι τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν οι ερευνητές του Διεθνούς Κέντρου για την Τροπική Γεωργία (CIAT), προκειμένου να αποδείξουν ότι η καλλιέργεια των αραχιδών είναι δυνατόν να εμποδίσει τη διάβρωση και να βελτιώσει την ποιότητα των εδαφών στη Νότια Αμερική. Ήδη χρησιμοποιούνται ως «φυτό κάλυψης» στις μπανανοκαλλιέργειες της Κόστα Ρίκα και στις καφεκαλλιέργειες της Κολομβίας.
Φυσικά η προσπάθεια αυτή δεν στερείται προβλημάτων. Η αραχίς η υπόγειος (Arachis hypogaea), αν και είναι το είδος που κύρια καλλιεργείται σε ολόκληρο τον κόσμο και αποδίδει περίπου 17 εκατομμύρια τόνους καρπού ετησίως.
Φυσικά η προσπάθεια αυτή δεν στερείται προβλημάτων. Η αραχίς η υπόγειος (Arachis hypogaea), αν και είναι το είδος που κύρια καλλιεργείται σε ολόκληρο τον κόσμο και αποδίδει περίπου 17 εκατομμύρια τόνους καρπού ετησίως.
Στην Ινδία και σε χώρες της αφρικανικής ηπείρου καλλιεργείται σε μεγάλη έκταση, κυρίως για τα σπέρματά της που περιέχουν έλαιο.
Ιστορικά στοιχεία και καλλιέργεια
Το φυτό κατάγεται από τη Βραζιλία. Εκεί μεταφέρθηκε και αρχικά καλλιεργήθηκε στην Αφρική από εμπόρους των Νέγρων για τη διατροφή των τελευταίων στο ταξίδι από Αφρική στην Αμερική. Η ποικιλία που καλλιεργείται σήμερα προήλθε έπειτα από συνεχή επιλογή ενός αυτοφυούς είδους της Βραζιλίας. Σταδιακά η καλλιέργεια της επεκτάθηκε σε θερμά κλίματα σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα η καλλιέργεια της είναι σχεδόν απούσα. Έπειτα από τη συλλογή του καρπού, υπόκειται σε αποφλοίωση - σπάσιμο. Στη συνέχεια, η ψίχα που βγαίνει χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική και για την παρασκευή ελαίου (φιστικέλαιο) και ως ξηρός καρπός είτε ψημένος είτε ωμός.
Το φυτό κατάγεται από τη Βραζιλία. Εκεί μεταφέρθηκε και αρχικά καλλιεργήθηκε στην Αφρική από εμπόρους των Νέγρων για τη διατροφή των τελευταίων στο ταξίδι από Αφρική στην Αμερική. Η ποικιλία που καλλιεργείται σήμερα προήλθε έπειτα από συνεχή επιλογή ενός αυτοφυούς είδους της Βραζιλίας. Σταδιακά η καλλιέργεια της επεκτάθηκε σε θερμά κλίματα σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα η καλλιέργεια της είναι σχεδόν απούσα. Έπειτα από τη συλλογή του καρπού, υπόκειται σε αποφλοίωση - σπάσιμο. Στη συνέχεια, η ψίχα που βγαίνει χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική και για την παρασκευή ελαίου (φιστικέλαιο) και ως ξηρός καρπός είτε ψημένος είτε ωμός.
Η σπορά γίνεται τέλη Απριλίου αρχές Μαίου, ενώ η συλλογή τέλη Σεπτέμβρη αρχές Οκτώβρη. Οι σπόροι τοπεθετούνται με σπαρτική μηχανή σε απόσταση 7-10 εκ. Κάθε στρέμμα απαιτεί 10-12 κιλά σπόρου. Επίσης, κάθε στρέμμα παράγει περίπου 400 με 500 κιλά φιστικών. Συγκαλιεργείται εύκολα με αμυγδαλιές γεγονός που αυξάνει τη στρεμματική απόδοση των δύο, ενώ δρά ως λίπασμα για τον αμυγδαλεώνα. Προτείνουμε αυτού του είδους τη συγκαλλιέργεια. Για την γρήγοροτερη και βέλτιστη συγκομιδή απαιτείται ο κατάλληλος μηχανολογικός εξοπλισμός.
Η αραχίδα δεν απαιτεί καθόλου χρήση φυτοφαρμάκων, ενώ η άρδευση δεν είναι κατ΄ ανάγκη απαραίτητη. Σε περιπτώσεις όπου το χωράφι έχει δυνατότητα άρδευσης συνίσταται κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
Η καλλιέργεια της ελληνικής αραχίδας μπορεί να αποτελέσει πηγή συμπληρωματικού εισοδήματος, μιας και η υψηλή ζήτηση της στην εγχώρια αγορά καλύπτεται σχεδόν εξ ολοκλήρου με εισαγωγές από τρίτες χώρες.
Με τη στρεμματική απόδοση να κυμαίνεται μεταξύ 400-500 κιλών αράπικου φιστικιού και μια μέση τιμή περίπου στα 3 ευρώ το κιλό, το ακαθάριστο εισόδημα που δίνει αυτή η καλλιέργεια είναι 1200-1500 ευρώ ανά στρέμμα.
Το ενδιαφέρον για ελληνικό αράπικο φιστίκι είναι διαρκώς αυξανόμενο και σε αυτό βοήθησε η αύξηση των τιμών του εισαγόμενου φιστικιού κυρίως από την Κίνα και η μέτρια ποιότητά του.
Με τις τιμές των ποιοτικά κατώτερων προϊόντων από την Κίνα να κινούνται στα επίπεδα των εγχώριων ξηρών καρπών, εύλογα παρατηρείται μια έντονη στροφή προς τα ελληνικά προϊόντα. Μάλιστα, η ζήτηση για το αράπικο φιστίκι δεν περιορίζεται εντός των ελληνικών συνόρων, αλλά αρκετές χώρες από την Ευρώπη, όπως η Γαλλία και το Βέλγιο, ξεκίνησαν να εισάγουν ποσότητες ελληνικών ξηρών καρπών από τη χώρα μας.